به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خبر نیمروز بادهای ۱۲۰ روزه که در ایران به نام «باد سیستان» نیز شناخته می‌شوند، پدیده‌ای جوی قدرتمند و نام‌آشنا در شرق فلات ایران، به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان هستند. این بادهای شدید که هر ساله از اواسط بهار آغاز شده و تا اواسط تابستان (تقریباً از خرداد تا شهریورماه) ادامه می‌یابند، نه‌تنها بخشی جدایی‌ناپذیر از اقلیم این منطقه محسوب می‌شوند، بلکه تأثیرات عمیقی بر زندگی روزمره مردم، اقتصاد، کشاورزی و حتی محیط‌زیست برجای می‌گذارند.
نام «۱۲۰ روزه» به درازای تقریبی وزش این بادها اشاره دارد، دوره‌ای که همراه با خود، حجم عظیمی از گردوغبار، شن و ماسه را به ارمغان می‌آورد و چشم‌انداز طبیعت و زندگی انسان را دگرگون می‌سازد. این بادها که ریشه در اختلافات دمایی گسترده بین مناطق کویری آسیای میانه و اقیانوس هند دارند، به دلیل شرایط جغرافیایی خاص منطقه، مانند وجود رشته‌کوه‌های هندوکش و البرز، تقویت شده و به سمت دشت‌های سیستان و بلوچستان هدایت می‌شوند. این پدیده که گاه با سرعت‌هایی فراتر از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت نیز می‌وزد، نمادی از قدرت طبیعت در این منطقه است که هم می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و هم بخشی از هویت بومی آن را شکل دهد.
علاوه بر جنبه‌های فیزیکی و اقلیمی، بادهای ۱۲۰ روزه در فرهنگ و تاریخ منطقه سیستان نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. درگذشته، مردم این منطقه باتکیه‌بر دانش بومی خود، از این بادها برای خنک‌کردن خانه‌ها، به حرکت درآوردن آسیاب‌های بادی و حتی دریانوردی در دریاچه هامون استفاده می‌کردند. این بادها، باوجود تمام مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، بخشی از حافظه جمعی و هویت فرهنگی مردم سیستان را تشکیل می‌دهند. در ادبیات شفاهی و داستان‌های محلی، اشارات فراوانی به این بادها وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت آن‌ها در زندگی و معیشت مردم است.
امروزه، با تغییرات اقلیمی و افزایش خشکسالی، اثرات منفی بادهای ۱۲۰ روزه تشدید شده است. خشک‌شدن دریاچه هامون که زمانی منبع اصلی معیشت و تلطیف هوا در منطقه بود، باعث شده است که حجم گردوغبار ناشی از این بادها افزایش یابد و مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی جدی‌تری را برای مردم ایجاد کند. ازاین‌رو، شناخت دقیق‌تر این پدیده و ارائه راهکارهای مناسب برای مقابله با اثرات آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بادهای ۱۲۰ روزه در فرهنگ و تاریخ منطقه سیستان نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. درگذشته، مردم این منطقه باتکیه‌بر دانش بومی خود، از این بادها برای خنک‌کردن خانه‌ها، به حرکت درآوردن آسیاب‌های بادی و حتی دریانوردی در دریاچه هامون استفاده می‌کردند. این بادها، باوجود تمام مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، بخشی از حافظه جمعی و هویت فرهنگی مردم سیستان را تشکیل می‌دهند. در ادبیات شفاهی و داستان‌های محلی، اشارات فراوانی به این بادها وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت آن‌ها در زندگی و معیشت مردم است.
آنچه بادهای ۱۲۰ روزه را متمایز می‌سازد، نقش کوه‌های هندوکش و البرز در هدایت و تشدید این جریان‌های هوایی است. این کوه‌ها مانند کانال‌هایی عمل کرده و بادهای ورودی را به سمت دشت‌های سیستان و بلوچستان هدایت می‌کنند و باعث افزایش سرعت و شدت آن‌ها می‌شوند. علاوه بر این، وجود کانون‌های پرفشار سیبری در شمال نیز بر دینامیک این بادها تأثیرگذار است.
ویژگی‌های فیزیکی و اثرات مخرب
بادهای ۱۲۰ روزه معمولاً با سرعت متوسط ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزند، اما در برخی مواقع می‌توانند به سرعت‌های بسیار بالاتری، گاه تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت و حتی بیشتر، برسند. این بادها حامل مقادیر عظیمی از ذرات ریزگرد و غبار، شن و ماسه هستند که از بستر رودخانه‌های خشک شده (مانند هیرمند) و دشت‌های بیابانی منطقه برمی‌خیزند.
اثرات زیست‌محیطی
یکی از بارزترین اثرات این بادها، فرسایش بادی و انتقال حجم عظیمی از خاک و شن‌آست. این پدیده منجر به تغییر شکل زمین، مدفون شدن پوشش گیاهی و در نهایت بیابان‌زایی بیشتر می‌شود. گردوغبار معلق در هوا، دید افقی را به‌شدت کاهش داده و کیفیت هوا را به مخاطره می‌اندازد.
اثرات اقتصادی و اجتماعی
کشاورزی در مناطق تحت‌تأثیر، به‌ویژه در سیستان، با چالش‌های جدی روبرو می‌شود. مزارع زیر شن مدفون شده، محصولات کشاورزی از بین می‌روند و آبیاری با مشکل مواجه می‌شود. این شرایط، همراه با کاهش دید و مشکلات تنفسی ناشی از گردوغبار، بر سلامت عمومی مردم تأثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از ساکنان، به‌ویژه در زمان شدت‌گرفتن طوفان‌ها، مجبور به ماندن در خانه‌های خود می‌شوند و فعالیت‌های روزمره مختل می گردد.
محمد صیادی، از اهالی شهرستان نیمروز در گفتگو با خبرنگار ما بیان کرد: ما هر سال تابستان که می‌شود، انگار باید آماده جنگ با طبیعت شویم. این بادها که شروع می‌شود، دیگر هیچ‌چیز معلوم نیست. یک روز صبح که از خواب بیدار می‌شویم، می‌بینیم تمام مزرعه ما زیر خروارها شن رفته است و در این بی‌آبی تمام زحمتی که برای کشت و کار کشیدیم به هدر می رود .
وی افزود: باوجود بادهای شدید دید خیلی کم می‌شود. گاهی مجبوریم در خانه بمانیم. این بادها واقعاً بخشی از هویت ما شده‌اند. کاش می‌شد راهکاری برای این موضوع اندیشید.
حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی هدفمند
احمدرضایی مدرس دانشگاه در گفتگو باخبر تحلیلی خبر نیمروز ضمن اشاره به اهمیت پدیده بادهای ۱۲۰ روزه اظهار داشت: بادهای ۱۲۰ روزه، پدیده‌ای طبیعی با تأثیرات عمیق و چندوجهی هستند. درک صحیح از علل پیدایش، ویژگی‌ها و اثرات این بادها، گام اول برای اتخاذ راهکارهای مؤثر در جهت کاهش خسارات و سازگاری با این پدیده قدرتمند کویری است. با ترکیبی از دانش علمی، اقدامات عملی در حوزه محیط‌زیست و کشاورزی، و حمایت‌های اجتماعی، می‌توان زندگی را برای ساکنان مناطق تحت‌تأثیر این بادهای ویرانگر، تسهیل کرد. با حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی هدفمند، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی و افزایش تاب‌آوری جوامع محلی در مناطق تحت‌تأثیر این بادهای مخرب کمک نمود .
وی مطرح کرد: لازم است سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه منطقه‌ای، با درک صحیح از این پدیده و اثرات آن، نسبت به تخصیص منابع کافی برای انجام مطالعات و اجرای طرح‌های سازگاری با بادهای ۱۲۰ روزه اقدام نمایند.
حجت‌الاسلام اشرفیان امام‌جمعه نیمروز با اشاره به وضعیت بحرانی بادهای شدید و ریزگردها بیان کرد: این طوفان‌های مهیب و شن ماسه که
اسمش طوفان‌های ۱۲۰ روزه است؛ اما حداقل در واقع‌بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ روز از سال زندگی مردم را تحت شعاع قرار می‌دهد و به معنای واقعی کلمه روستاها و خانه‌های مردم زیر خاک‌ها دفن شده و زندگی مردم را دچار مرگ تدریجی کرده است به داد مردم برسیددلیل آن و کانون ریزگردها هم کاملاً مشخص هست مسیر ورودی آب به منطقه و تمام کانال‌ها و انهار همه خشک هست،
وی افزود: درختکاری و فضای سبز مناسب در منطقه نیست چند درخت گز هم که هست از بی‌آبی مداوم در حال نابودشدن است، برای رفع این معضل باید تدبیر اساسی کرد .
انتهای خبر/
