رشد افسارگسیخته هزینه‌ها
در مقطع ابتدایی، هزینه نوشت‌افزار از حدود ۲/۵ میلیون تومان در سال گذشته به ۳/۵ تا ۴ میلیون تومان رسیده است. دانش‌آموزان دوره متوسطه اول با هزینه ۵ تا ۶ میلیون و متوسطه دوم با هزینه ۶/۵ تا ۸ میلیون تومان برای لوازم تحریر روبه‌رو هستند. افزون بر این، لباس فرم مدارس بین ۷۰۰ هزار تا ۱/۵ میلیون تومان قیمت دارد و کیف مدرسه بسته به کیفیت از ۷۰۰ هزار تا حتی ۶ میلیون تومان فروخته می‌شود.
سرویس مدارس نیز که برای بسیاری از دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان به دلیل فاصله زیاد روستاها و مدارس یک ضرورت است، هزینه‌ای بین ۲ تا ۶ میلیون تومان در سال دارد. در کنار آن، کمک‌های اجباری مدارس دولتی از ۲ تا ۴ میلیون تومان و شهریه مدارس غیرانتفاعی چندین برابر این رقم است. در مجموع، هزینه تحصیل یک دانش‌آموز در استان می‌تواند از حداقل ۳ میلیون تا بیش از ۱۵ میلیون تومان متغیر باشد.
فشار دوچندان بر خانواده‌های کم‌درآمد
سیستان و بلوچستان همواره با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی بزرگی روبه‌رو بوده است. نرخ بالای بیکاری، نبود فرصت‌های شغلی پایدار و درآمد پایین بخش قابل توجهی از جمعیت، سبب می‌شود حتی هزینه‌های اولیه آموزش نیز برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین باشد. اگرچه در تهران یا شهرهای بزرگ، خانواده‌های طبقه متوسط با فشار اقتصادی مواجه می‌شوند، در سیستان و بلوچستان بخش عمده‌ای از خانواده‌ها حتی به طبقه متوسط تعلق ندارند و در دهک‌های پایین درآمدی قرار دارند. برای چنین خانواده‌هایی، تحمیل هزینه چند میلیونی برای تحصیل یک فرزند، به معنای انتخاب میان سبد غذایی خانواده یا آینده آموزشی فرزند است.
پیامدهای اجتماعی و آموزشی
پیامد این وضعیت روشن است؛ ترک تحصیل، افت کیفیت یادگیری، و در مواردی گرایش زودهنگام نوجوانان به مشاغل غیررسمی و کاذب. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد در برخی روستاها، دانش‌آموزان به دلیل ناتوانی در خرید کیف یا دفتر مناسب، با حداقل امکانات به مدرسه می‌روند یا حتی مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. این چرخه معیوب در استانی که نرخ باسوادی هنوز با میانگین کشوری فاصله قابل توجهی دارد، می‌تواند آینده توسعه انسانی و اجتماعی آن را به‌شدت تهدید کند.
از سوی دیگر، کاهش کیفیت آموزش پیامد مستقیم کمبود امکانات است. دانش‌آموزی که توانایی خرید ابزارهای آموزشی پایه را ندارد، به سختی می‌تواند در رقابت‌های تحصیلی و کنکور موفق شود. نتیجه آن، بازتولید فقر آموزشی و تداوم چرخه محرومیت در سیستان‌وبلوچستان خواهد بود.
مسئولیت نهادهای دولتی و مدنی
حل این بحران نیازمند ورود جدی نهادهای مسئول است. دولت باید سیاست‌های حمایتی ویژه‌ای برای استان‌های محروم در نظر بگیرد؛ از یارانه اختصاصی برای خرید لوازم‌التحریر گرفته تا تقویت بودجه مدارس دولتی و کنترل شهریه‌های غیرانتفاعی. همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین می‌توانند با اجرای طرح‌هایی مانند «کوله‌پشتی مهربانی» یا «لباس فرم رایگان»، بخشی از بار مالی خانواده‌ها را کاهش دهند
تحصیل، حق اولیه هر کودک است، نه امتیازی برای خانواده‌هایی که توان مالی دارند. اگر هزینه‌های سنگین سال تحصیلی جدید، بدون برنامه‌ریزی و حمایت کافی، بر دوش خانواده‌های سیستان‌وبلوچستان باقی بماند، بیم آن می‌رود که موج جدیدی از ترک تحصیل و عقب‌ماندگی آموزشی شکل گیرد. آینده استان در گرو سرمایه‌گذاری در آموزش است و غفلت از آن، هزینه‌های سنگین‌تری را در سال‌های آینده بر دوش جامعه و کشور خواهد گذاشت.
