به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصرهامون»، پژوهشگاه زابل با تمرکز بر پژوهشهای کاربردی، توسعه فناوریهای سازگار با اقلیم خشک و انتقال مستقیم نتایج علمی به جامعه محلی، به قطب حل مشکلاتی در شمال سیستان و بلوچستان تبدیل شده است.
در همین راستا با عبدالعلی راهداری معاون پژوهشی پژوهشگاه زابل، به گفتگو تفصیلی پرداختیم.
پژوهشگاه زابل چگونه به قطب حل مسائل منطقه سیستان تبدیل شده است؟
پژوهشگاه زابل با هدف پاسخگویی مستقیم به چالشهای تاریخی، اقلیمی و اقتصادی منطقه سیستان شکل گرفته و تلاش دارد علم را در خدمت توسعه پایدار منطقه قرار دهد. تمرکز این مرکز بر پژوهشهای کاربردی باعث شده خروجی فعالیتها مستقیماً در زندگی مردم اثرگذار باشد.
نمایشگاه هفته پژوهش چه جایگاهی در معرفی توانمندیهای پژوهشگاه داشت؟
به مناسبت هفته پژوهش، پژوهشگاه زابل برای نخستین بار اقدام به برگزاری نمایشگاهی جامع از دستاوردها، ظرفیتها و زیرساختهای خود در مجتمع بقیهالله الاعظم کرد. این نمایشگاه فرصتی بیسابقه برای نمایش توان اجرایی پژوهشگاه و عبور از ارائه صرف گزارشهای مکتوب بود.
هدف اصلی، نمایش عملیاتی بودن پژوهشها و نشان دادن این واقعیت بود که تحقیقات انجامشده در پژوهشگاه زابل صرفاً در حد مقاله و گزارش باقی نمانده، بلکه به مرحله اجرا و تولید رسیده است. این رویداد تلاش داشت فاصله میان پژوهش و جامعه را به حداقل برساند.
نمایشگاه هفته پژوهش چه پروژههایی را به نمایش گذاشت؟
وی گفت: پروژههایی نظیر مجتمع تکثیر شترمرغ، پژوهشکده گاو سیستانی، واحد تولید گیاهان دارویی مقاوم به خشکی، موزه تاریخ طبیعی، گلخانههای پیشرفته و سیستمهای نوین مدیریت آب در این نمایشگاه معرفی شد.
بازدیدکنندگان نمایشگاه با چه ظرفیتهای عملی آشنا شدند؟
بازدیدکنندگان، شامل مسئولان، کارشناسان، کشاورزان و عموم مردم، از نزدیک با واحدهای عملیاتی، مزارع تحقیقاتی، گلخانهها و پروژههای شاخص پژوهشگاه آشنا شدند و فرآیند تبدیل ایده علمی به راهکار اجرایی را مشاهده کردند.
در نمایشگاه هفته پژوهش، مجموعهای از پروژههای شاخص پژوهشگاه معرفی شد که از جمله آنها میتوان به مجتمع تکثیر شترمرغ بهعنوان نمونهای موفق در دامپروری اقتصادی، پژوهشکده گاو سیستانی با تمرکز بر حفظ و بهبود نژاد بومی، واحد گیاهان دارویی مقاوم به خشکی، موزه تاریخ طبیعی بهعنوان مرجع مستندسازی تنوع زیستی منطقه و گلخانههای پیشرفته با الگوی نوین مدیریت آب اشاره کرد.
پژوهشگاه زابل چه جایگاه سازمانی در سطح ملی دارد؟
پژوهشگاه زابل در بهمنماه ۱۴۰۰ بهعنوان مؤسسهای مستقل و زیر نظر مستقیم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تأسیس شد و امروز یکی از معدود مراکز پژوهشی خارج از تهران با ظرفیت اداری بالا محسوب میشود. این تغییر جایگاه سازمانی، بیانگر عزم ملی برای تمرکز بر حل مسائل منطقهای از مسیر تولید دانش بومی و کاربردی است.
این استقلال نشاندهنده عزم جدی دولت برای حل مسائل مناطق کمتر برخوردار از مسیر علم و پژوهش است. استقلال اداری، سرعت تصمیمگیری را افزایش داده و امکان برنامهریزی بلندمدت برای حل مشکلات ریشهای سیستان را فراهم کرده است.
ساختار پژوهشگاه زابل چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟
پژوهشگاه زابل پیشتر متشکل از دو پژوهشکده کشاورزی بینالمللی و دامهای خاص بود، اما اکنون با ساختاری منسجمتر، چابکتر و مأموریتمحور فعالیت میکند تا پاسخگویی به نیازهای منطقه با اثربخشی بیشتری انجام شود.
مأموریت پژوهشگاه زابل صرفاً تولید علم نظری نیست، بلکه فعالیتها بر دو محور اساسی استوار است؛ نخست، حل مشکلات بومی منطقه با تمرکز بر چالشهایی نظیر بحران کمآبی، فرسایش خاک، خشکسالیهای مکرر و ضرورت تنوعبخشی به الگوی کشاورزی. دوم، انجام مسئولیت اجتماعی ابلاغی از سوی وزارت علوم که بر انتقال سریع نتایج پژوهشها به جامعه هدف شامل کشاورزان، دامداران و فعالان محلی تأکید دارد.
قرار گرفتن رئیس پژوهشگاه مستقیماً زیر نظر وزیر علوم، اهمیت راهبردی این مرکز را نشان میدهد و باعث تسهیل در تخصیص منابع، حمایتهای ملی و اجرای پروژههای کلان منطقهای میشود.وسعت اراضی پژوهشگاه چه نقشی در موفقیت پروژهها دارد؟
پژوهشگاه زابل با در اختیار داشتن بیش از ۶۰۰۰ هکتار اراضی فیزیکی، ظرفیت کمنظیری برای اجرای طرحهای پایلوت در مقیاس وسیع دارد. این ویژگی امکان آزمون عملی راهکارها پیش از تعمیم به سطح منطقه را فراهم میکند. این وسعت، امکان تبدیل نتایج تحقیقاتی به راهکارهای عملی را فراهم کرده و علاوه بر پژوهشهای کشاورزی، بستری برای حفظ منابع ژنتیکی و مطالعات محیطزیستی به شمار میرود.مأموریت اصلی پژوهشگاه زابل فراتر از تولید علم چیست؟
مأموریت پژوهشگاه صرفاً تولید دانش نظری نیست، بلکه حل مشکلات بومی نظیر بحران کمآبی، خشکسالیهای پیدرپی، فرسایش خاک، کاهش بهرهوری کشاورزی و ضرورت تنوعبخشی به معیشت مردم منطقه در اولویت قرار دارد.
وزارت علوم مسئولیت اجتماعی مشخصی برای این پژوهشگاه تعریف کرده که بر انتقال سریع نتایج پژوهشها به جامعه هدف، بهویژه کشاورزان، دامداران و بهرهبرداران محلی تأکید دارد این رویکرد مسئلهمحور موجب شده هر پروژه پژوهشی با یک نیاز واقعی منطقه تعریف شود و خروجی آن قابلیت اجرا در میدان عمل را داشته باشد، نه اینکه صرفاً در قالب مقاله باقی بماند.
پژوهشگاه زابل چه پاسخی به بحران آب منطقه داده است؟
بحران آب، محور اصلی فعالیتهای پژوهشگاه است و معرفی سیستم «کیسه کشت» یا Grow Bag یکی از مهمترین دستاوردهاست که مصرف آب را تا ۷۰ درصد کاهش میدهد. بحران آب بهعنوان مهمترین چالش منطقه، محور اصلی نوآوریهای پژوهشگاه زابل است. یکی از برجستهترین دستاوردها، معرفی سیستم «کیسه کشت» یا Grow Bag بهعنوان جایگزینی نوین برای کشاورزی مبتنی بر خاک سنتی است.
سیستم کیسه کشت چه مزایایی برای کشاورزی سیستان دارد؟
این روش با حذف خاک سنتی، امکان کنترل دقیق تغذیه و آبیاری گیاه را فراهم کرده و در ترکیب با آبیاری قطرهای، برداشت محصول در تمام طول سال را ممکن میسازد و موجب کاهش مصرف آب تا ۷۰ درصد شده و با استفاده از بسترهای کشت کنترلشده، امکان مدیریت دقیق تغذیه و آبیاری گیاه را فراهم میکند. تلفیق این سیستم با آبیاری قطرهای و مدیریت مواد مغذی، امکان برداشت محصول در تمام طول سال را مهیا ساخته است.
گلخانههای عمقی چگونه با شرایط اقلیمی سیستان سازگار شدهاند؟
گلخانههای عمقی با قرارگیری بخشی از سازه در زیر سطح زمین، اثرات مخرب طوفانهای شدید، بهویژه طوفان ۱۲۰ روزه را کاهش داده و به پایداری تولید کمک میکند. برای مقابله با طوفانهای شدید منطقه، بهویژه طوفان ۱۲۰ روزه، پژوهشگاه زابل اقدام به طراحی و اجرای گلخانههای عمقی کرده است. قرارگیری بخشی از سازه در زیر سطح زمین، سطح تماس با باد را کاهش داده، از فرسایش بادی جلوگیری میکند و به کنترل بهتر دما و رطوبت داخلی به کمک جرم حرارتی خاک میانجامد.
پژوهشگاه زابل چه نقشی در حفاظت از ذخایر ژنتیکی دارد؟
حفظ منابع ژنتیکی دامهای بومی از وظایف مهم پژوهشگاه است و با وجود محدودیتهای اعتباری، هزینههای نگهداری این سرمایههای ملی از محل درآمدهای اختصاصی تأمین میشود. پژوهشگاه زابل نقش مهمی در حفظ منابع ژنتیکی دامهای بومی ایفا میکند.با وجود عدم تخصیص بودجه مشخص برای نگهداری زیرساختهایی مانند موزه تاریخ طبیعی، پژوهشگاه هزینههای سنگین نگهداری این سرمایههای ملی را از محل درآمدهای اختصاصی خود تأمین میکند.
اصلاح نژاد گاو سیستانی چه اهمیتی دارد؟
از مهمترین اقدامات در این حوزه میتوان به حفظ و اصلاح نژاد گاو سیستانی اشاره کرد. این پژوهشگاه با نگهداری بیش از ۲۰۰ رأس گاو سیستانی، مطالعات ارزشمندی در زمینه سازگاری این نژاد با شوری و کمآبی و بهبود تولید گوشت و شیر انجام میدهد. همچنین توسعه پرورش شترمرغ که سابقه آن به سال ۱۳۷۵ بازمیگردد، امروز پژوهشگاه زابل را به مرجعی معتبر برای پرورشدهندگان منطقه تبدیل کرده و زمینه ایجاد زنجیره ارزش جدیدی را فراهم آورده است.
آینده کشاورزی سیستان و بلوچستان چگونه ترسیم میشود؟
حذف کشاورزی از این منطقه قابل قبول نیست و باید با تکیه بر دانش روز، فناوریهای نوین و مدیریت هوشمند منابع آب، کشاورزی را متحول و پایدار کرد. پژوهشگاه زابل در راستای انجام مسئولیت اجتماعی خود، درهای این مجموعه را به روی عموم مردم، کشاورزان، کارآفرینان و دستگاههای اجرایی گشوده است تا از نزدیک با دستاوردهای علمی، روشهای اجرایی و زیرساختهای موجود آشنا شوند. این تعامل مستقیم، کلید موفقیت در انتقال فناوری و توسعه پایدار منطقه خواهد بود.
امید میرود با حمایتهای گستردهتر، پژوهشگاه زابل بتواند نقش خود را بهعنوان موتور محرک توسعه پایدار منطقهای مبتنی بر علم و فناوری، با اثربخشی بیشتری ایفا کند.
انتهای خبر/
