به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبر نیمروز» در حاشیه شرقی ایران، جایی که سال‌ها با واژه‌هایی چون «محرومیت»، «خشکسالی» و «فراموشی» شناخته می‌شد، اکنون روزنه‌ای از امید گشوده شده است. منطقه آزاد سیستان، که در مرداد ۱۴۰۱ رسمیت یافت و در دی‌ماه همان سال وارد فاز اجرایی شد، دیگر صرفاً یک تصمیم اداری یا اقتصادی نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از بازگشت نگاه ملی به جغرافیایی که دیرزمانی به‌دلیل موقعیت مرزی و شرایط اقلیمی، کمتر در متن توسعه قرار داشت.
راه‌اندازی این منطقه آزاد، فارغ از پیچیدگی‌های قانونی و اداری، گامی است در جهت ترمیم نابرابری‌ها و فعال‌سازی ظرفیت‌هایی که سال‌ها مغفول مانده‌اند. نگاه مسئولان این بار تنها بر شاخص‌های اقتصادی متمرکز نیست، بلکه توسعه انسانی، ایجاد فرصت‌های شغلی، تقویت پیوندهای مرزی با کشورهای همسایه و تبدیل سیستان به نقطه‌ای راهبردی در کریدورهای تجاری کشور، بخشی از اهداف کلان آن است.
با شکل‌گیری این منطقه، رویکردها در حال تغییر است؛ از بازنگری در پروژه‌های نیمه‌تمامی چون شهر جدید رامشار گرفته تا حفظ بازارچه‌های مرزی، تسهیل واردات کالا و خودرو، ایجاد بستر برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و توسعه زیرساخت‌هایی چون فرودگاه و شبکه راهی. اکنون سیستان نه‌فقط منتظر وعده‌ها، بلکه در حال عبور از دوران انتظار به مرحله اقدام است.
در این گزارش، نگاهی داریم به آنچه تا امروز در منطقه آزاد سیستان گذشته؛ از چالش‌های آغاز راه تا تلاش‌های جاری برای تحقق رؤیای دیرینه توسعه در شرق کشور. جایی که اگر عزم ملی با اراده محلی گره بخورد، می‌تواند به یکی از کانون‌های پویای اقتصاد ایران تبدیل شود.
حسین سنجرانی مدیرعامل منطقه آزاد سیستان در گفتگو با خبرنگار «عصرهامون» بیان کرد: منطقه آزاد سیستان که در مردادماه ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و اساسنامه آن در دی‌ماه همان سال ابلاغ شده است، آغاز فعالیت اجرایی خود را با چالش‌هایی مواجه کرده است.وی افزود: در سال ۱۴۰۲ برخی از همکاران سازمان مشغول به کار شدند، اما به دلیل وقایع مهمی مانند شهادت رئیس‌جمهور، دو دوره انتخابات و تغییر استانداران، معارفه رسمی انجام نشد و این موضوع باعث تأخیر در روند اجرایی شد. خوشبختانه از نیمه آبان ۱۴۰۳، عملیات اجرایی منطقه به طور جدی آغاز شده است.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان با اشاره به تجربه مناطق آزاد قدیمی‌تر مانند چابهار گفت: مناطق آزاد جدید از جمله سیستان و یازده منطقه دیگر، با محدودیت‌هایی در قانون‌گذاری مواجه هستند که بر روند توسعه تأثیر گذاشته است متأسفانه در قانون تصویب مناطق آزاد جدید، اختیاراتی که مناطق آزاد قدیمی‌تر مانند چابهار، انزلی، اروند، ارس و ماکو دارند، برای ما در نظر گرفته نشده است. به عنوان مثال، واردات خودرو و کالای همراه مسافر در اساسنامه و قانون مناطق آزاد جدید ممنوع است.
وی ادامه داد: ما به این موضوع اعتراض کرده و استدلال کردیم که در منطقه آزاد سیستان، بیش از ۱۵ هزار نفر در ۲۶ روستا در دل منطقه آزاد زندگی می‌کنند. تأمین کالاهای مصرفی و نیاز به خودرو برای این جمعیت ضروری است. ما این سؤال را مطرح کردیم که چه تفاوتی بین مردم سیستان با مردم چابهار یا انزلی وجود دارد؟ به خصوص که بیش از ۹۰ درصد بیماری‌های تنفسی در سیستان مربوط به گرد و غبار است.
سنجرانی تصریح کرد: یکی از برنامه‌های مهم ما فعال‌کردن فرودگاه منطقه و تبدیل به فرودگاه بین المللی است و جلسات متعددی با سازمان‌های مربوطه برگزار شده است. همچنین نیروهای بومی دوره‌های تخصصی فرودگاهی را گذرانده‌اند و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نیز علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در منطقه شده‌اند، اما به دلیل شرایط کشور، پیشرفت پروژه‌ها همزمان نیست.
مزیت اقلیمی سیستان در جذب سرمایه‌گذار
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان با بیان اینکه اساس کار منطقه بر ترانزیت و توسعه تجارت بین ایران و افغانستان است، اظهار کرد: هدف ما ایجاد تولیدات کارخانه‌ای با حداقل مصرف منابع آبی است و تولیدکنندگان داخل محدوده منطقه از حمایت ویژه برخوردار خواهند بود. خوشبختانه صادرات در منطقه آزاد سیستان از واردات پیشی گرفته و این نشان‌دهنده پتانسیل بالای اقتصادی منطقه است.
وی همچنین به مزیت‌های اقلیمی منطقه اشاره کرد و گفت: برخلاف مناطق مرطوبی مانند چابهار که رطوبت بالا باعث فساد سریع کالاها می‌شود، اقلیم معتدل سیستان ماندگاری کالاها را افزایش می‌دهد و مدیریت انبارداری را آسان‌تر می‌کند که این مزیت مهمی برای سرمایه‌گذاران است.
سنجرانی درباره برنامه‌های توسعه بازار محلی نیز گفت: ما در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد بازاری فعال هستیم تا کالاها با قیمت مناسب در دسترس مردم قرار گیرد و از خروج سرمایه به دیگر مناطق جلوگیری شود. تنظیم قیمت‌ها به گونه‌ای خواهد بود که بازار منطقه آزاد سیستان با بازارهای اطراف رقابت کند.وی تأکید کرد: منطقه آزاد سیستان فرصت ارزشمندی برای توسعه اقتصادی، اشتغال و تجارت است و با همکاری همه فعالان اقتصادی، این منطقه به نقطه‌ای امن و پایدار برای سرمایه‌گذاری و تولید تبدیل خواهد شد. حمایت از تولیدکنندگان و محوریت صادرات از اولویت‌های اصلی منطقه است و تلاش برای تحقق این اهداف با جدیت ادامه دارد.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان افزود: «ما در برنامه‌های خود بازارهایی مثل چهارشنبه بازار و جمعه بازار را در نظر داریم تا مردم بتوانند با حضور در این بازارها حتی اگر خرید نکنند، کالاها را ببینند و از این طریق رونق اقتصادی منطقه تقویت شود. امکانات و زیرساخت‌های لازم برای تجارت در منطقه آزاد سیستان آماده است. سیستم اظهار، گمرک و سامانه‌های مربوط به ثبت سفارش کالا به صورت کامل بارگذاری شده‌اند و واردکنندگان می‌توانند با استفاده از سهمیه ارزی ۵۰ میلیون دلاری به راحتی کالای تجاری خود را وارد منطقه کنند.
وی ادامه داد: «ما در منطقه آزاد سیستان دارای ارزیاب و مدیر گمرک هستیم که کالاها را کارشناسی و ارزیابی می‌کنند، سیستمی که در بسیاری از مناطق وجود ندارد. امیدواریم با همکاری همه عزیزان، این محدوده فعال‌تر شود و داده‌های مربوطه به طور کامل ثبت و پیگیری شود.
سنجرانی در ادامه افزود: در زمینه واردات خودرو، اولویت با خودروهای عمومی مانند تاکسی‌ها، اتوبوس‌های برقی، آمبولانس‌ها، ماشین‌های آتش‌نشانی و ماشین‌آلات معدنی است و بر فراهم کردن امکانات برای واگذاری خودروها به مردم سیستان با حداقل قیمت و به صورت اقساطی صورت می‌گیرد.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان همچنین از اتخاذ سیاست‌هایی در خصوص مباحث گذر موقت خبر داد و گفت: بخشی از خودروهایی که مثلاً در زمینه معدن فعالیت دارند یا ناوگان جاده‌ای کشور، باید بتوانند بخشی از نیاز جاده‌ای کشور در شرق ایران را هم پوشش دهند.
وی با ذکر مثالی توضیح داد که چگونه یک دستگاه ماشین سنگین وارداتی با پلاک منطقه آزاد می‌تواند برای حمل بار در مسیرهای طولانی مانند دو قارون و سرافراز تردد کند و زمینه رونق دوچندان منطقه را فراهم آورد. به گفته وی، هدف این است که کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب، به‌ویژه در شرق ایران که از سرخس آغاز شده و تا چابهار امتداد می‌یابد، توسعه پیدا کند.
سنجرانی با اشاره به پیگیری‌های انجام شده درباره صدور پلاک منطقه آزاد اظهارکرد: «با هماهنگی‌های انجام شده با پلیس راهور کشور و استانداری، انتظار داریم صدور پلاک در دو ماه آینده یا حتی زودتر انجام شود. این موضوع باعث تسهیل در واردات و استفاده از خودروها خواهد شد و گام مهمی در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل منطقه محسوب می‌شود.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان همچنین به بحث گذر موقت و امکان واردات خودروهای خارجی با عمر کمتر از پنج سال اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال، لندکروزهای مدل ۲۰۲۲ـ۲۰۲۳ با مصرف سوخت پایین و هزینه نگهداری کم، می‌توانند با قیمتی مناسب در اختیار مردم قرار گیرند. امید داریم با رفع موانع و تسریع در صدور پلاک منطقه آزاد سیستان، شاهد واردات خودرو و اتفاقات خوبی برای مردم منطقه باشیم.
وی تأکید کرد: «ما مصمم هستیم که شرایط مناسبی برای مردم منطقه و سرمایه‌گذاران فراهم کنیم و این اقدامات به تقویت اقتصاد و رفاه عمومی در سیستان کمک شایانی خواهد کرد.
سنجرانی در خصوص وضعیت بازارچه‌های مرزی گفت: با وجود رویه معمول جمع‌آوری بازارچه‌ها پس از شکل‌گیری منطقه آزاد، تصمیم بر حفظ و استفاده از ظرفیت بازارچه مرزی شاهگل شهرستان زهک برای رونق اقتصادی، اشتغال و درآمد مردم گرفته شده است.
وی در ادامه افزود: در همین مدتی که بازارچه مرزی شاهگل بازگشایی شده، شاید روزانه ۱۰۰ نفر موقعی که کالا می‌آید، با همین فرغون خودشان، هر باری را ۱۵۰ هزار تومان می‌برند و می‌آورند و در پایان روز بین یک تا سه میلیون تومان درآمد دارند، در حال حاضر، این بازارچه‌ها در ابتدای کار هستند و نیاز به آماده‌سازی زیرساخت‌ها و زمان برای توسعه دارند.
سنجرانی پرده از وضعیت بغرنج شهر جدید رامشار برداشت و این پروژه را نمادی از عدم تحقق وعده‌ها و بی‌توجهی‌ها در طول سالیان متمادی دانست و گفت:عملیات اجرایی این شهر از سال ۷۰ یا ۷۲ آغاز شد و تا به امروز که نزدیک به ۳۰ سال از آن زمان می‌گذرد، شاهد اتفاقات ناگواری بوده‌ایم؛ چرا شهری که طبق اساسنامه باید نهایتاً ظرف پنج سال زیرساخت‌هایش آماده و تحویل می‌شد، اکنون پس از ۳۰ سال همچنان درگیر مشکلات است.سنجرانی بااشاره به اهداف محقق نشده رامشار تصریح کرد: چرا این شهر که ۱۵ هزار شغل در اساسنامه‌اش پیش‌بینی شده بود و باید جمعیتی بالغ بر ۶۰ هزار نفر می‌داشت، هیچ‌کدام محقق نشده است؟ اختیاراتی مشابه منطقه ویژه اقتصادی با درجه‌ای پایین‌تر از منطقه آزاد به شهر جدید رامشار داده شده بود، اما چرا این اختیارات اعمال نشد؟ اصلاً اعضای هیئت مدیره آن چه کسانی هستند و چه کرده‌اند؟
ثبت ۱۴۰ شرکت در منطقه آزاد سیستان
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان همچنین از استقبال سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی از منطقه آزاد سیستان خبر داد و گفت: بالای ۱۴۰ شرکت اکنون در داخل منطقه آزاد به نام منطقه آزاد ثبت شده‌اند. این شرکت‌ها به‌زودی فعالیت خود را در زمینه‌های تجاری، بازرگانی، اقتصادی، تولیدی و خدماتی آغاز می‌کنند و شاهد رونق هرچه بیشتر منطقه باشیم. این اقدامات در همین مدت کم، بی‌تأثیر نبوده و اثرات مثبتی بر بازارچه‌های محلی مانند بازار چهاررسولی زاهدان و فروش محصولاتی نظیر چرخ خیاطی، بخاری گازی، تبلت و لپ‌تاپ داشته است.
تجهیز فرودگاه سیستان به پرواز در شرایط دید کمتر از ۵۰۰
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان با بیان اینکه بخش فرودگاهی نیز یکی از کانون‌های اصلی بحث ترانزیت در منطقه محسوب می‌شود گفت: جلسات متعددی با مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری برگزار کرده‌ایم. با توجه به آموزش‌هایی که در زمینه تجهیزات فرودگاهی دیده‌اند، در تلاشیم تا فرودگاه سیستان به امکانات لازم برای پرواز در شرایط دید کمتر از ۵۰۰ متر در زمان گردباد و طوفان مجهز شود.
سنجرانی همچنین از وجود سرمایه‌گذاران علاقه‌مند، هم خارجی و هم داخلی، برای توسعه زیرساخت‌های منطقه خبر داد و افزود: فرآیند جذب سرمایه‌گذار و اجرای پروژه‌ها زمان‌بر است و باید به صورت مرحله به مرحله پیش برویم، اما پیگیری‌ها در بالاترین سطح در حال انجام است.
وی با اشاره به مقایسه وضعیت سیستان با سایر مناطق آزاد کشور، بیان کرد: یکی از سرمایه‌گذاران که در قشم، کیش، انزلی و سایر مناطق فعالیت دارد، در سیستان نیز شرکت ثبت کرده است. این سرمایه‌گذار اذعان داشت که در قشم، تعداد پروازهای روزانه از ۱۵ تا ۱۸ پرواز به ۲ پرواز کاهش یافته است. این نشان‌دهنده تأثیرات اقتصادی و شرایط متغیر در کشور است.
محمود شیخ ویسی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار عصرهامون در مورد نقش منطقه آزاد سیستان در توسعه اقتصادی منطقه بیان کرد: این منطقه آزاد گامی مهم و استراتژیک در سیاست‌های توسعه شرق کشور به شمار می‌رود و منطقه آزاد سیستان نه تنها فرصت‌های تازه‌ای را در زمینه تجارت، سرمایه‌گذاری و تولید فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان پلی ارتباطی میان ایران و کشورهای همسایه، به‌ویژه افغانستان، ایفای نقش کند.وی افزود: منطقه سیستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و وجود بازارچه‌های مرزی، ظرفیت‌های بالقوه فراوانی دارد که ایجاد منطقه آزاد موجب بهره‌برداری سازمان‌یافته و قانونی از این ظرفیت‌ها خواهد شد و که اگرچه محدودیت‌های قانونی و کندی روند اجرایی از جمله چالش‌های مهم به شمار می‌رود، اما با مدیریت صحیح و رفع این موانع، جهش قابل توجهی در توسعه اقتصادی منطقه رقم خواهد خورد.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: موفقیت منطقه آزاد سیستان وابسته به توجه به ظرفیت‌های محلی مانند کشاورزی، صنایع دستی و نیروی کار بومی است و تقویت این بخش‌ها علاوه بر جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، باعث ایجاد اشتغال پایدار در منطقه می‌شود.
شیخ اویسی ادامه داد: با همکاری همه بخش‌ها و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های قانونی و جغرافیایی، منطقه آزاد سیستان به الگویی موفق در توسعه مناطق مرزی تبدیل شده و به بهبود معیشت مردم منطقه کمک شایانی کند.
انتهای خبر/
